İlgili Başlıklar
İstatistikler ve araştırmalar, obezitenin son otuz yılda, tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar arttığını göstermektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından Asya, Afrika ve Avrupa’nın çeşitli yerlerinde yapılan ve 12 yıl süren bir araştırma, obezitenin bu araştırmanın sürdüğü zaman boyunca %10 ile %30 arasında arttığını ortaya koymuştur. Bununla birlikte ABD ve İngiltere gibi ülkelerde nüfusun önemli bir kısmının obezite hastalığına sahip olduğu da bilinmektedir. Diğer yandan, yine Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, obezite hastalığı bulaşıcı hastalık ve açlıktan daha çok ölüme neden olmaktadır. Bunun bir nedeni de obezitenin tip 2 diyabet hipertansiyon gibi hastalıkları yanında getirmesidir. Yani obezite fazla kilolar değil, daha ziyade ciddi sonuçları olan bir hastalıktır. Şimdi bariatrik cerrahi yöntemlerinin gelişmesiyle birlikte bu hastalıktan kolayca kurtulmak mümkündür. Aynı zamanda tüp mide ameliyatlarından gastrik baypass yöntemine kadar farklı seçenekler ortaya çıkmıştır. Obezitenin nedenlerini ise büyük ölçüde yaşam tarzı etkilemektedir. Egzersiz ve beslenme ise bunda büyük pay sahipleridir.
Obezitenin Temel Nedeni Yaşam Tarzı: Egzersiz ve Beslenme
Obezite, genetik ve çevresel faktörlere bağlı olarak da ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Ancak son otuz yılda görülen artış, bu hastalığın büyük ölçüde yaşam alışkanlıkları sebebiyle geliştiğini göstermektedir. Teknolojik ve toplumsal gelişmeler, büyük faydalar sağlamaktadır. Ancak bununla birlikte obeziteye sebep olan etkenlerin bu gelişmeler ile birlikte arttığını gözlemlemek de mümkündür. Dolayısıyla, obezitenin sebeplerini incelerken, toplumsal değişim faktörünü de göz önüne almak gerekir.
Obezite Tanımı
Obezite hastalığının tanımını yapabilmek için, vücuttaki enerji dengesinden bahsetmek gerekir. Vücudun enerji üretmek için besinlerden alınan yağa ihtiyacı vardır. Ancak bu yağ, enerjiye çevrilmediğinde ve vücudun yağ tutma kapasitesinin üzerinde bir orana sahip olduğunda, aşırı kilo problemi başlar. Vücudun barındırması gereken yağ oranı ise, vücut ağırlığı boyun karesine bölünerek hesaplanır. Bu işlem, vücut kitle indeksi vki’yi verir.
Kişinin obez olarak tanımlanabilmesi için, vücut-kitle indeksinin 40 ve üzerinde olması gerekir. Ayrıca, vücut kitle indeksi 30 ile 40 arasında olan kişiler de obezite riski altındadır. Obezite, kişinin boy ve kilo oranı ölçülerek elde edilen sonuçlara göre tanımlanır. Obeziteye erken önlem almak için diyet egzersiz yöntemleri çok önemlidir.
Egzersiz ve Beslenme: Aktif Enerji
Gıda sanayinin gelişmesi, gıdalara erişimi büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. Ancak yapılan araştırmalar, bu gelişmelerin obezitenin en büyük sebeplerinden biri olduğunu göstermektedir. Enerji yoğunluğu yüksek, yağ ve şeker oranı olması gerekenden fazla, işlenmiş besinler obeziteye sebep olmaktadır. Günümüzde gıda endüstrisi tarafından üretilen besinlerin büyük bir kısmının obeziteye sebep olduğu bilinmektedir. Beslenme ve egzersiz alışkanlıkları obezitenin önüne geçmekte çok önemlidir.
Glisemik İndeks Nedir ve Neden Önemlidir?
Karbonhidrat içeren her gıda, kan şekerine doğrudan etki eder. Bu etki farklılık gösterebilir. Ayrıca etki oranı glisemik indeks olarak adlandırılır. Tüketilen besinlerin glisemik indeks değerleri, kilo kontrolü açısından son derece önemlidir. 55 ve altında GI değeri olan besinler düşük değerli olarak tanımlanır. 56-69 orta, 70 ve üzeri GI ise yüksek olarak kabul edilmektedir. Kilo alımından korunmak için, glisemik indeksi düşük gıdaların tüketilmesi gerekir.
İstatistikler ABD, Türkiye, Bosna-Hersek gibi tahıl ürünlerinin ve işlenmiş gıdaların tüketiminin yüksek olduğu ülkelerde obezite oranlarının yüksek olduğunu göstermektedir. Bunun en büyük sebeplerinden biri, söz konusu gıdalarda glisemik indeksin yüksek olmasıdır. Örneğin; bir hamburger menüsünde bulunan ekmeğin GI değeri 70 iken, patates kızartmasının değeri 75 seviyesindedir. Dolayısıyla, menü tüketildiğinde vücudun tek öğünde alması gereken karbonhidrat seviyesinin üzerine çıkılmış olmaktadır. Doğal olarak, bu menüden alınan aşırı karbonhidratlar yağa dönüşecektir.
Glisemik indeks, besinlerin değerini belirleyen tek öge değildir. Ancak GI değeri yüksek gıdaların tüketimi hem diyabet hem de obezite problemine yol açabilmektedir.
Beslenmede Nelere Dikkat Edilmelidir?
Belirtildiği gibi, yağ depolamanın temel işlevi, vücut için enerji üretmektir. Vücuttaki yağ enerjiye dönüşmediğinde, başta bel ve karın bölgesi olmak üzere depolanmaya başlar. Aşırı kilolar ise vücudun işleyişi için gerekli olan hormonların emilimini azaltır. Fast-food tarzı yiyecekler, paketlenmiş ürünler, tahıl ürünleri ve alkollü içecekler ise vücutta basit hareketlerle yakılamayacak kiloların birikmesine sebep olur. Bu ürünler, vücut tarafından kullanılamadığı için hızlı bir biçimde yağa dönüşür ve başta bel bölgesi olmak üzere birikime sebep olur.
Obeziteye yakalanmamak için, yukarıda bahsedilen besinlerden uzak durmak gerekir. Et, balık, süt gibi hayvansal gıdalar, sağlıklı bir biçimde fermante edilmiş süt ürünler, sebzeler ve meyvelerden oluşan bir beslenme rejimiyle, kilo verme sağlanabilir.
Hareketsizlik
Dünya Sağlık Örgütü’ne bağlı Avrupa Bölge Ofisi, Avrupa bölgesinde yetişkin nüfusunun %80’inin aşırı kilolu olduğunu veya aşırı kilo riskine sahip olduğunu belirtmiştir. Çocuklarda ise bu oran %20 civarındadır. Diğer yandan, aşırı kilolu nüfusun da üçte birinin obezite hastalığına ya da riskine sahip olduğu da tespit edilmiştir. Bu fazla kilolar ise büyük oranda egzersiz ve beslenme alışkanlıklarına bağlıdır.
Beyaz yakalı olarak tabir edilen çalışma biçiminin artması ve teknolojinin gelişmesiyle obezitenin artışı arasında bir korelasyon olduğu bilinmektedir. Teknoloji geliştikçe, gündelik işleri yürütmek için yapılan fiziksel aktiviteler azalmıştır. Diğer yandan, gerek Avrupa’da gerekse Türkiye’de nüfusun önemli bir kısmını oluşturan ofis çalışanlarının, fiziksel aktivitelerinin oldukça düşük olduğu, egzersizlere zaman bulamadığı ve çalışma saatlerine bağlı olarak fast-food tarzı yiyecekleri tükettikleri bilinmektedir. Bu durumda kilo alımını doğal olarak artırmaktadır.
Egzersiz ve Beslenme Birlikte Olmalıdır
Egzersiz, obezite tedavisinin önemli bir parçasıdır. Ve vücuttaki aşırı yağlardan kurtulmak için, yağ birikimine sebep olan etkenleri kontrol altına almak gerekir. Bu sürecin başında da yağları enerjiye dönüştürmek gelmektedir. Vücudun sağlıklı olabilmesi, hormonal salınımın doğru bir biçimde gerçekleşebilmesi için egzersiz sıklığı önemlidir. Düzenli hareket ederek ve egzersiz yaparak, obeziteyi önlemek mümkündür. Ancak egzersiz ve beslenme birlikte yaşam tarzına yansıtılmalıdır.
Psikolojik Faktörler
Depresyona ve diğer bağlı olarak çıkan yeme-içme bozukluğu, obezitenin en sık görülen sebepleri arasındadır. Depresyon ve anksiyeteye bağlı hormon dengesizliği, obeziteye sebep olan etkenleri tetikleyebilmektedir. Ayrıca, bu rahatsızlıkların obeziteye bağlı olarak ortaya çıkabildiği de bilinmektedir. Bu yüzden, terapi süreci obezite tedavisinin önemli bir parçasıdır. Bu terapi süreçleri çoğu zaman ameliyattan sonra da sürdürülmektedir. Bu nedenle hastaların obezite cerrahisine güvenmeleri gerekmektedir. Laparoskopik cerrahi işlem ile hastaların kısa sürede iyileşmesi de hastalar için bir avantajdır.
